دانستنی های مهم درباره بیماری‌های عفونی منتقله از حیوان به انسان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما استان خوزستان، دکتر شکراله سلمان‌زاده، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری بیان کرد: بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان عمدتا به آن دسته از بیماری‌هایی اشاره دارد که از حیوانات مهره‌دار مانند دام، جوندگان و حیوانات وحشی به انسان منتقل می‌شوند. در حقیقت حدود ۴۰ درصد از بیماری‌های عفونی شناخته شده، از این طریق به انسان انتقال می‌یابند.

وی توضیح داد: از آنجا که تماس با حیوانات، غیر قابل اجتناب است؛ از دیر باز تاکنون و در طول تاریخ، انسان از حیوانات برای خوراک استفاده و در مزرعه دام را نگه‌داری می‌کرد و یا در حیات وحش با حیوانات برخورد داشته است. امروزه نیز بسیاری افراد از حیوانات به عنوان حیوان خانگی نگه‌داری می‌کنند؛ بنابراین طیف بسیاری از بیماری‌های عفونی از این طریق امکان انتقال پیدا می‌کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با بیان اینکه شناخت بیماری در سالم نگه داشتن جامعه بسیار اهمیت دارد، افزود: از میان بیماری‌های شناخته شده منتقله از حیوان به انسان، درباره شایع‌ترین بیماری‌ها می‌توان به تب مالت اشاره کرد که در کشور بومی شده است. تب‌های خونریزی‌دهنده که تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو از این نوع می‌باشد و هر ساله مواردی از ابتلا در کشور گزارش می‌شود، بیماری سیاه زخم که در میان روستاییان بیشتر دیده می‌شود و همچنین بیماری آبله مرغان یکی دیگر از این بیماری‌هاست که انتقال انسان به انسان در این نوع نیز وجود دارد. برخی آنفلوآنزا‌ها از جمله آنفلوآنزای پرندگان که افرادی که پرندگان را شکار می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا هستند و همچنین بیماری سالک از جمله بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان در کشور می‌باشند.

دکتر سلمان‌زاده گفت: تب مالت یک بیماری شایع است که موارد ابتلا به آن به وفور گزارش می‌شود و در میان افرادی که با دام سر و کار دارند و همچنین در افراد شهرنشین که از لبنیات غیرپاستوریزه استفاده می‌کنند، بیشتر مشاهده می‌شود. راه انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم با دام اتفاق می‌افتد و زمانی که این حیوانات وضع حمل می‌کنند، ممکن است به انسان منتقل شود. همچنین ممکن است میکروب از طریق ادرار حیوانات دفع شود و گرد و خاک برخاسته از محل آن در صورت استنشاق، می‌تواند عامل انتقال این بیماری باشد. مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و لبنیاتی که به خوبی جوشانده نشده باشند، می‌تواند عامل انتقال بیماری تب مالت باشد.

وی اظهار داشت: علائم بیماری تب مالت بسیار متنوع است و در بسیاری از موارد بدون تب ظاهر می‌شود و ممکن است از ضعف و بی‌حالی آغاز گردد و با خستگی و تعریق شبانه همراه باشد. در بعضی مواقع نیز با درد مفاصل همراه است که بعضا با بیماری روماتیسمی اشتباه گرفته می‌شود و ممکن است فرد به دلیل درد کمر و مفاصل به روماتولوژیست مراجعه کند.

دکتر سلمان‌زاده گفت: تشخیص تب مالت از طریق شک بالینی امکان‌پذیر است و چنانچه در شرح حال بالینی مشخص شود که فرد بیمار با دام سر و کار دارد یا لبنیات غیرپاستوریزه مصرف کرده باشد، به ابتلا به تب مالت می‌توان رسید. در آزمایش بالینی تشخیص داده می‌شود که آیا فرد مبتلاست یا خیر. در صورت ابتلا یک دوره درمان طولانی‌مدت دارد و فرد بیمار حداقل دو تا سه ماه باید دارو مصرف کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درباره بیماری تب کریمه کنگو نیز توضیح داد: تعداد زیادی از ویروس‌ها هستند که در انسان خونریزی ایجاد می‌کنند؛ در میان تب‌های خونریزی‌دهنده، تب کریمه کنگو بیشتر از سایر تب‌ها در کشورمان مشاهده می‌شود. همیشه در تابستان و زمانی که فعالیت کنه‌ها بیشتر می‌شود، مواردی از این بیماری در کشورمان گزارش می‌شود.

وی درباره راه‌های انتقال بیماری تب کریمه کنگو به انسان گفت: راه انتقال آن، تماس مستقیم با دام است و افرادی که دام را ذبح می‌کنند و با خون و گوشت تازه تماس دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند. در مواقعی نیز از طریق گزش کنه این انتقال صورت می‌گیرد، به این صورت که کنه از حیوان، خون‌خواری می‌کند و سپس انسان با همین کنه دچار گزش می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار داشت: در برخی موارد نیز ممکن است از انسان به انسان منتقل شود و از طریق خون این بیماری انتقال می‌یابد. تب کریمه کنگو بیماری خطرناک و کشنده‌ای است و اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، فرد دچار خونریزی در نقاط مختلف بدن می‌شود و به سرعت به سمت مرگ می‌رود.

وی عنوان کرد: هر فرد سالمی در صورت وجود کوچکترین خراش در جایی از بدن، چنانچه با خون فرد مبتلا تماس پیدا کند و یا این خون به مخاط چشم یا دهان سرایت کند، ممکن است باعث انتقال بیماری به فرد سالم شود.

دکتر سلمان‌زاده خاطرنشان کرد: بهترین کار در خصوص بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، پیشگیری از ابتلا به آنها است. دام‌ها باید به طور منظم توسط دامپزشک معاینه و واکسیناسیون آنها انجام شود. در خصوص تب مالت نکته مهمی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اگر دام به تب مالت مبتلا شود، هیچ راه درمانی ندارد و برای پیشگیری از سرایت و آلودگی بیشتر، دام باید از بین برود.

وی ادامه داد: کشاورزان و دامداران هنگام تماس با دام باید از دستکش و ماسک استفاده نمایند. شهروندان نیز از لبنیات غیرپاستوریزه استفاده نکنند؛ یکی از راه‌ها این است که شیر را حداقل ۲۰ دقیقه بجوشانند. اما بهترین راه استفاده از لبنیات پاستوریزه است که حاوی مواد مغذی نیز هستند.

متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری با بیان اینکه تب کریمه کنگو در دام هیچ‌گونه علامتی ندارد، اظهار داشت: افراد باید توجه داشته باشند که از ذبح گوسفند و دام‌های دیگر در خانه و اماکن عمومی پرهیز کنند و حتما گوشت را از کشتارگاه‌ها یا قصابی‌های معتبر تهیه کنند.

دکتر سلمان‌زاده تاکید کرد: در صورت تشخیص به‌موقع بیماری، درمان دارویی در مراکز درمانی برای فرد بیمار آغاز می‌شود. اما اگر درمان دیر انجام شود تاثیر چندانی نخواهد داشت.

وی درباره وجود واکسن برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان گفت: بعضی از این بیماری‌ها واکسن دارند، به عنوان مثال بیماری هاری که بسیار خطرناک و کشنده است و هیچ درمانی ندارد، واکسن دارد. البته برای این بیماری، روش‌های پیشگیری بسیار موثری وجود دارد. در حقیقت بیماری هاری ممکن است از تمام مهره‌داران به انسان منتقل شود. نکته مهم این است که اگر کسی دچار گزش حتی با حیوان خانگی خود مانند سگ یا گربه شود، حتی اگر واکسن هاری به حیوان تزریق شده باشد، فرد حتماً باید به نزدیکترین مرکز بهداشت درمانی مراجعه کند و زخم به خوبی شسته شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: نکته مهم در شست‌وشوی این زخم‌ها این است که شست‌وشوی خوب زخم با آب فراوان صورت بگیرد و از بخیه کردن زخم پرهیز شود. همچنین باید بلافاصله در اطراف زخم ایمونو‌گلوبولین تزریق و واکسن هاری نیز در چهار نوبت به فرد تزریق گردد.

دکتر سلمان‌زاده درباره کشندگی بیماری هاری گفت: تاکنون برای این بیماری، درمان خاصی یافت نشده است و، چون در طبیعت حیوانات وحشی مانند سگ، شغال و گرگ به هاری مبتلا هستند، این بیماری را به حیوانات دیگر از جمله دام‌ها و حیوانات خانگی منتقل می‌کنند و به دنبال گزش‌هایی که صورت می‌گیرد، انسان به طور اتفاقی مبتلا می‌شود. هاری یک بیماری خطرناک و مرموز است و ممکن است به چند شکل نمایان شود؛ فرد مبتلا ممکن است دچار تغییر رفتار مانند گوشه‌گیری، افسردگی و یا پرخاشگری و رفتار‌های تهاجمی شود که متاسفانه درمان ندارد و بهترین راه، پیشگیری از ابتلا به آن است.

وی افزود: افرادی که واکسن دربافت می‌نمایند از مرگ نجات می‌یابند و افرادی که از دست می‌روند عمدتا بعد از گزش توسط حیوان مبتلا به هاری، به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند و بی‌توجهی در این زمینه مرگ را به‌همراه خواهد داشت. ضمنا واکسن هاری در مراکز درمانی به صورت رایگان در اختیار افراد قرار می‌گیرد.

این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری درباره بیماری سالک نیز توضیح داد: بیماری سالک به صورت یک زخم مزمن نمایان می‌شود و، چون بهبودی این زخم یک سال به طول می‌انجامید، نام آن را سالک گذاشتند. این بیماری به دو شکل سالک روستایی و سالک شهری وجود دارد. سالک شهری، یک زخم خشک و بدون ترشح است، زخمی سفت و برجسته می‌باشد که دیر بهبود می‌یابد. عامل آن، نوعی پشه خاکی است و افرادی که در نواحی پر از خاک زندگی یا کار می‌کنند و در مکان‌هایی که تخلیه نخاله‌های ساختمانی انجام می‌شود، بیشتر در معرض خطر هستند.

دکتر سلمان‌زاده گفت: سالک روستایی زخمی است که ظاهری کثیف و همراه با ترشح دارد. درمان این زخم نیز طول می‌کشد و دیر بهبود می‌یابد. درمان بیماری سالک به صورت رایگان در مراکز درمانی صورت می‌گیرد و فرد بیمار باید هر هفته مراجعه کند و دارویی در زخم تزریق گردد و هر دو هفته یکبار نیز زخم کرایوتراپی می‌شود و بعد از ۱۲ هفته بهبود می‌یابد.

وی درباره آنفلوآنزا به عنوان یکی دیگر از بیماری‌های عفونی منتقله از حیوان به انسان، توضیح داد: آنفلوآنزا به دو دسته آنفلوآنزای حیوانی و انسانی تقسیم می‌شود؛ آنفلوآنزای انسانی در پاییز اپیدمی پیدا می‌کند و همه‌گیری وجود دارد، اما آنفلوانزای حیوانی که عمدتا از طریق پرندگان به انسان منتقل می‌شود، بسیار کشنده است. افرادی که در تماس با پرندگان وحشی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این آنفلوانزا هستند و عوارض بسیار شدید نیز در فرد مبتلا ایجاد می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: مواردی مانند آنفلوآنزای خوکی و سایر حیوانات، بسیار کمتر از آنفلوآنزای پرندگان است. مشکل عمده در خصوص آنفلوآنزای پرندگان، شکار پرندگان وحشی و مصرف آنهاست؛ بنابراین باید از این اقدام پرهیز شود، چون بسیار خطرناک است و بیماری کشنده‌ای در انتظار مصرف‌کنندگان است.

این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری اظهار داشت: یکی دیگر از بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان، بیماری کیست هیداتید است. انسان میزبان اصلی این بیماری نیست ولی ممکن است به صورت اتفاقی آلوده شود که عمدتاً به دنبال مصرف سبزیجات آلوده به تخم انگل رخ می‌دهد. میزبان اصلی این بیماری، سگ‌ها هستند؛ بنابراین لازم است سبزیجات به خوبی ضدعفونی شود. مصرف سبزیجات آلوده به تخم این انگل موجب ایجاد کیست روی قسمت‌های مختلف بدن می‌شود که بیشتر در ریه و کبد مشاهده می‌شود.

دکتر سلمان‌زاده عنوان کرد: در مواردی، مغز استخوان هم درگیر این بیماری شود که می‌تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد. در این میان، شست‌وشوی سبزیجات و میوه‌جات بسیار حائز اهمیت است و باید سه مرحله شست‌وشو و ضدعفونی سبزیجات رعایت شود؛ مرحله نخست شست‌وشو با آب، مرحله دوم شست‌وشو با مایع صابونی برای انگل‌زدایی و مرحله سوم ضدعفونی کردن سبزیجات با ضدعفونی کننده مناسب است که میکروب‌زدایی می‌کند.

وی یادآور شد: بهترین راه برای مقابله با این بیماری‌ها، پیشگیری است. برای این امر، افراد فرآورده‌های گوشتی و لبنی سالم را استفاده کنند و حتی‌الامکان از محصولات لبنی غیرپاستوریزه و مصرف گوشت‌هایی که از خارج از چرخه دامپزشکی توزیع می‌شود، اجتناب ورزند.